Hoe PTSS in de literatuur wordt afgebeeld

Bij de eerste vermelding van Post-Traumatic-Stress Disorder (PTSS) is het gebruikelijk om naar de associatie met oorlogsveteranen te gaan, of te denken aan de uitdrukking „shell shock”. Dit is niet onjuist, aangezien PTSS voor het eerst werd erkend met betrekking tot oorlogsveteranen, en zo wordt het in de literatuur het vaakst beschreven. De aandoening is echter van toepassing op veel meer dan alleen oorlogsveteranen, hoewel dit vaak niet zo algemeen wordt erkend, maar toch even geldig is.

PTSS bij gezondheidswerkers

De COVID-19-pandemie is een bekende oorzaak van PTSS, vooral bij gezondheidswerkers. Een artikel met de titel Post-traumatische stresssymptomen bij gezondheidswerkers die omgaan met de COVID-19-pandemie: een systematische review onderzoekt dit, de volgende passage is overgenomen uit dit rapport:

„Tijdens de huidige COVID-19-pandemie worden gezondheidswerkers geconfronteerd met ongekende scenario's die vaak buiten hun normale niveau van ervaring en opleiding liggen, aangezien zij wereldwijd een voortrekkersrol spelen in de strijd tegen het virus. Deze kritieke situatie verhoogt het risico van zorgverleners om te lijden aan symptomen variërend van psychische nood tot psychiatrische stoornissen, als gevolg van de inspanningen om voortdurend te vechten tegen verschillende Covid-gerelateerde ongunstige aandoeningen.”

Voor velen een zeer relevante situatie in de loop van de pandemie is het ontstaan van PTSS bij gezondheidswerkers tijdens deze pandemie een perfect voorbeeld van hoe PTSS niet alleen beperkt is tot oorlogsveteranen, hoewel het onmiskenbaar is dat gezondheidswerkers tijdens deze pandemie de helden zijn geweest. Het onderzoek naar PTSS bij gezondheidswerkers kan dienen als geruststelling voor andere patiënten met PTSS of bij het herstel van hun eigen trauma, dat oorlogsveteranen niet de enige slachtoffers zijn.

Symptomen van PTSS

Een van de meest voorkomende symptomen van PTSS is herbeleving. Dit kan het gevolg zijn van flashbacks, nachtmerries, zich herhalende en verontrustende beelden of sensaties, maar ook fysieke sensaties zoals pijn, zweten, misselijkheid en beven.

Deze symptomen kunnen buitengewoon beangstigend zijn om te ervaren, beangstigend en traumatisch. Soms gaan deze symptomen gepaard met negatieve gedachten over de traumatische gebeurtenis.

Een voorbeeld hiervan zou kunnen zijn om de geldigheid van de herinnering in twijfel te trekken, zich af te vragen of het een „echt” trauma was, en zich af te vragen of ze iets hadden kunnen doen om de situatie beter of minder traumatisch te maken, waarbij ze zichzelf soms zelfs volledig de schuld geven van hun ervaring.

Maar het was natuurlijk een echt trauma, want de lijders vonden dat zo. Als ze het als een trauma zien, dan wordt het geclassificeerd als een trauma, omdat het hun eigen ervaring was en alleen voor hen uniek was, zelfs als er anderen op dat moment aanwezig waren.

PTSS in de literatuur: oorlogspoëzie

In de literatuur wordt vaak opnieuw naar PTSS verwezen met betrekking tot oorlogsveteranen, misschien begrijpelijk, omdat hier voor het eerst naar de aandoening werd verwezen. Een voorbeeld hiervan is het gedicht met de titel Dulce et Decorum Est van Wilfred Owen: een soldaat die vocht tijdens de Eerste Wereldoorlog en een bekende patiënt met PTSS, bestempeld als „shell-shock” toen hij in 1917 in het ziekenhuis werd opgenomen (2) vanwege de aandoening:

Dulce et Decorum Est

Dubbel gebogen, zoals oude bedelaars onder zakken,

Met de knieën, hoestend als heks, vloekten we door slib,

Tot we bij de angstaanjagende fakkels onze rug toekeerden,

En naar onze verre rust begon het te sjokken.

Mannen marcheerden in slaap. Velen hadden hun laarzen verloren,

Maar ik hinkte verder, met bloed beslagen. Ze werden allemaal kreupel; allemaal blind;

Dronken van vermoeidheid; zelfs doof tot op het getoeter

Van gasgranaten die zachtjes naar achteren vallen.

Gas! GAS! Snel, jongens! —Een extase van geklungel

Net op tijd de onhandige helmen monteren,

Maar er schreeuwde nog steeds iemand en struikelde

En hij botst als een man in vuur of limoen. —

Dim door de mistige ruiten en het dikke groene licht,

Als onder een groene zee zag ik hem verdrinken.

In al mijn dromen voor mijn hulpeloze ogen,

Hij stort zich op me, kletterend, stikkend, verdrinkend.

Als jij in sommige verstikkende dromen ook tempo zou kunnen maken

Achter de wagen waarin we hem hebben gegooid,

En kijk naar de witte ogen die in zijn gezicht kronkelen,

Zijn hangende gezicht, alsof een duivel ziek is van de zonde;

Als je bij elke schok het bloed kon horen

Kom gorgelen uit de door schuim beschadigde longen,

Zo obsceen als kanker, zo bitter als de remedie

Van verachtelijke, ongeneeslijke zweren op onschuldige tongen, —

Mijn vriend, je zou het niet met zoveel enthousiasme vertellen

Voor kinderen die vurig op zoek zijn naar een of andere wanhopige glorie,

Het oude leven: Dulce et decorum est

Voor patria mori (3)

Dit gedicht staat vol verwijzingen naar PTSS, sommige misschien duidelijker dan andere. Dit kan op zichzelf een verwijzing zijn naar de aandoening, omdat sommigen anderen niet laten weten dat ze lijden, of ze geven uitzonderlijk subtiele hints in plaats van het expliciet te vermelden.

De levendige beschrijving van de gebeurtenissen in het gedicht geeft aan dat de spreker de gebeurtenissen die zich hebben voorgedaan opnieuw beleeft. Bijvoorbeeld de uitdrukking „Gas! GAS! Snel, jongens!” genomen als een rechtstreeks citaat uit orders die hij ontving, toont de levendigheid van de herinnering aan, en het tweede „GAS!” het feit dat dit in hoofdletters is geschreven, suggereert dat dit luider werd gezegd dan de eerste keer.

Deze kleine details verdwijnen niet uit het geheugen van PTSS-patiënten, en dit gedicht is representatief voor hoe sterk en overweldigend deze traumatische ervaringen kunnen zijn, vooral als de aandoening zich ontwikkelt.

Een ander gedicht, ook van Owen, getiteld Exposure, geeft op dezelfde manier PTSS-symptomen weer. Het gedicht luidt als volgt:

Belichting

Onze hersenen doen pijn, in de genadeloze ijzige oostenwinden die ons snijden...

Vermoeid blijven we wakker omdat het's nachts stil is...

Laaghangende fakkels verwarren onze herinnering aan de saillant...

Bezorgd door stilte, fluisteren schildwachten, nieuwsgierig, zenuwachtig,

Maar er gebeurt niets.

Als we toekijken, horen we de waanzinnige windstoten aan de draad trekken,

Zoals de trillende kwellingen van mannen tussen de braamstruiken.

Noordwaarts, onophoudelijk, rommelt het flikkerende geschut,

Ver weg, zoals een saai gerucht over een andere oorlog.

Wat doen we hier?

De schrijnende ellende van de dageraad begint toe te nemen...

We weten alleen dat de oorlog duurt, de regen doorweekt en de wolken stormachtig zakken.

Dawn verzamelt in het oosten haar melancholische leger

Valt opnieuw aan in rangen op rillende rijen grijs,

Maar er gebeurt niets.

Plotselinge opeenvolgende kogels doorkruisen de stilte.

Minder dodelijk dan de lucht die zwart van de sneeuw huivert,

Met zijdelings stromende vlokken die samenkomen, pauzeren en zich vernieuwen,

We zien ze op en neer dwalen door de nonchalance van de wind,

Maar er gebeurt niets.

Bleke schilfers met stealth van de vingers voelen aan op ons gezicht—

We krimpen ineen in gaten, terug naar vergeten dromen, en staren, besneeuwd,

Diep in grazige greppels. Dus we liggen te slapen, in de zon gedommeld,

Bezaaid met bloesems die druipen waar de merel zich druk maakt.

—Is het dat we aan het sterven zijn?

Langzaam slepen onze geesten naar huis: glimp van de gezonken vuren, gloeiend

Met donkerrode juwelen met korstjes; daar rinkelen krekels;

Urenlang verheugen de onschuldige muizen zich: het huis is van hen;

Luiken en deuren, allemaal dicht: bij ons zijn de deuren gesloten, —

We keren terug naar onze dood.

Omdat wij geloven dat er niets anders kan branden;

Nu glimlachen de zonnen trouw op het kind, op het veld of op het fruit.

Voor Gods onoverwinnelijke lente wordt onze liefde bang gemaakt;

Daarom, niet walgelijk, we liggen hier; daarom zijn we geboren,

Want de liefde van God lijkt te sterven.

Vanavond zal deze vorst op deze modder vastzitten en op ons,

Veel handen verschrompelen en rimpelende voorhoofden zijn knapperig.

De begrafenispartij, houwelen en schoppen in trillende greep,

Pauzeer even bij halfbekende gezichten. Al hun ogen zijn ijs,

Maar er gebeurt niets. (4)

Door in de tegenwoordige tijd geschreven te zijn, geeft het gedicht als geheel duidelijk een symptoom van PTSS weer: herbeleven. Als zodanig hebben lezers het gevoel dat ze de herinnering samen met de spreker ervaren, wat misschien wel zo dicht mogelijk bij het hoofd van de spreker komt, omdat ze deze herinneringen niet hebben beleefd, maar ze hebben gelezen alsof ze ze ervaren.

Op dezelfde manier versterken de herhaling van „maar er gebeurt niets” en andere zinnen in het gedicht de prominentie van deze herinneringen in de geest van de spreker; misschien kan dit een verwijzing zijn naar flashbacks en/of nachtmerries.

PTSS in de literatuur: met uitzondering van oorlog

Het was aanzienlijk moeilijker om een gedicht over PTSS te vinden dat niet over oorlog ging, waardoor de aandacht werd gevestigd op het feit dat PTSS in relatie tot andere thema's dan oorlog minder wordt gesproken, maar wel erkenning en bewustwording verdient omdat PTSS in andere scenario's net zo geldig is als oorlogsveteranen, ook al zijn de ervaringen zo verschillend.

Het ontwikkelen van PTSS in relatie tot kinderen, geboorte of ouderschap komt ook vrij vaak voor. Ik kwam dit voor het eerst tegen bij het lezen van het artikel 'Ik kreeg PTSS nadat ik getuige was geweest van de geboorte van mijn dochter' (5), opnieuw in dit gedicht en ook met betrekking tot onvruchtbaarheid.

De strijd om zwanger te worden, zwanger te worden of test na test te moeten doorstaan om erachter te komen waarom is ongelooflijk traumatisch, maar dit lijkt onopgemerkt te blijven en wordt in de literatuur niet veel over gesproken en is moeilijk te vinden als je ernaar zoekt. Onvruchtbaarheid treft 1 op de 7 paren, een hoog cijfer, en van hen zullen velen als gevolg daarvan worstelen met de geestelijke gezondheid. Een beroemde schrijfster die dit onderzoekt is Sylvia Plath, in haar gedicht getiteld Childless Woman, dat luidt:

De baarmoeder

Rammelt, zijn peul, de maan

Loopt zichzelf uit de boom en kan nergens heen.

Mijn landschap is een hand zonder lijnen,

De wegen bundelden zich tot een knoop,

De knoop zelf,

Ikzelf, de roos die je bereikt—-

Dit lichaam,

Dit ivoor

Zo goddeloos als een schreeuw van een kind.

Spinnenachtig, ik draai spiegels,

Trouw aan mijn imago,

Niets anders zeggen dan bloed—-

Proef maar, donkerrood!

En mijn bos

Mijn begrafenis,

En deze heuvel en dit

Glanzend met de monden van lijken. (6)

Of Plath PTSS had ontwikkeld als gevolg van haar ervaring met het verliezen van een baby, het doorstaan van een gewelddadige relatie met haar man Ted Hughes en een voortdurende strijd tegen depressie is niet bekend, maar het is duidelijk dat het trauma waarmee ze werd geconfronteerd, heeft bijgedragen aan haar worstelingen met de geestelijke gezondheid die uiteindelijk leidde tot haar zelfmoord in 1963.

Ze was een ervaren schrijfster, haar roman The Bell Jar en dichtbundels zoals Ariel tonen haar succes en hoe ze rauwe, emotionele en ontroerende werken produceerde, misschien als gevolg van alles wat ze heeft meegemaakt, maar haar ziekte (depressie) was uiteindelijk overweldigend en won de oorlog.

De manier waarop PTSS in de literatuur wordt onderzocht, is meestal gerelateerd aan oorlogspoëzie. Er moet echter een diepere verkenning worden toegekend aan PTSS in andere contexten. Plath heeft de weg vrijgemaakt voor inzicht in geestelijke gezondheid en ernstige geestelijke gezondheid, maar het initiatief leek niet van start te gaan met betrekking tot PTSS.

De misvattingen over PTSS rond poëzie over rechtvaardige oorlog zijn waarschijnlijk voortgekomen uit de literatuur die de stoornis het meest behandelt vanuit deze ene invalshoek, en als zodanig zouden er meer poëzie, romans en literatuur moeten worden geproduceerd, gepubliceerd en mainstream gemaakt. Net zoals beide gedichten van Owen op de Engelse literatuurspecificaties van de GCSE staan, moet er meer worden geleerd over andere oorzaken van PTSS, om het bewustzijn te vergroten.

Toch is het opnemen van Owens gedichten in de GCSE-specificaties niet bedoeld om PTSS te onderzoeken, ze zitten in het cluster „Power and Conflict” (Exposure - AQA-specificatie), waardoor de aandacht wordt gevestigd op het oorlogsaspect in tegenstelling tot de PTSS; dit wordt alleen besproken als een leraar er een discussie over leidt, aangezien poëzie draait om interpretatie, en elke leraar leert, begrijpelijkerwijs, verschillende perspectieven op vaste teksten.

Als zodanig noemen sommigen het PTSS-aspect misschien helemaal niet, omdat ze ervoor kiezen om zich op andere aspecten te concentreren, zodat het onderwijs rond PTSS niet noodzakelijk wordt aangeboden.

PTSS is een complexe ziekte en er zijn veel verschillende soorten, zoals cPTSS of PTSS met vertraagde aanvang. Het is echter belangrijk om te onthouden dat ze allemaal geldig zijn, erkenning verdienen en dat patiënten gehoord moeten worden, net zoals alle trauma's trauma's trauma's zijn als het slachtoffer dat zo acht.

Als u denkt dat u of iemand die u kent symptomen van PTSS vertoont, is het belangrijk om te onthouden dat er hulp beschikbaar is.

Zie de website Mind.org.uk voor nuttige contactpersonen die ondersteuning kunnen bieden.

Referenties

• https://www.nhs.uk/mental-health/conditions/post-traumatic-stress-disorder-ptsd/symptoms/
• https://www.bbc.co.uk/bitesize/guides/zwbxp39/revision/6
• https://www.poetryfoundation.org/poems/46560/dulce-et-decorum-est
• https://www.poetryfoundation.org/poems/57261/exposure-56d23a961ef5a
• https://www.bbc.co.uk/news/stories-57442294