De geheime literaire theorie achter de boeken van J.R.R. Tolkien die alle schrijfregels doorbreekt

Elke moderne schrijver die een meetbare mate van succes wil, moet zich aan strikte regels houden. Ze moeten veel moeite doen om platforms voor zelfpublicatie, zoekalgoritmen, mobielvriendelijke apps en SEO tevreden te stellen. Het wordt steeds moeilijker om online gevonden te worden.

Voeg daarbij de noodzaak om de zeer vluchtige aandacht vast te houden van de moderne lezer die lijdt aan een acuut aandachtstekort.

Bovenal is het de taak van de moderne schrijver om in elke zin een levendige dynamiek te behouden om ervoor te zorgen dat de lezer zijn interesse niet verliest.

De woorden die ze gebruiken moeten horizontaal zijn, niet verticaal. Elk woord moet de lezer aansporen om naar het volgende te gaan, snel door te gaan naar de volgende zin of hoofdstuk — om hun steeds groeiende nieuwsgierigheid naar wat er daarna gaat gebeuren te stillen.

Tolkien en C.S. Lewis hebben alle regels van de moderne vertelkunst overtreden

De geschriften van J.R.R. Tolkien en C.S. Lewis staan in schril contrast met deze benadering, maar zijn toch erg populair. De Inklings lijken er niets om te geven of ze je in slaap hebben gebracht. Ze maken je in ieder geval wakker. En hun fantasiewerelden genieten een wereldwijd publiek.

Hun schrijfstijl doorbreekt alle vormen zonder beschimmeld te worden. Het blijkt dat er een geheime literaire theorie achter hun fantasiewerelden schuilt die het menselijk hart op het diepste niveau raakt. Deze theorie is geworteld in een unieke kijk op taal als „het huis van het zijn”.

Het was de Duitse filosoof Martin Heidegger die de term voor het eerst bedacht. Hij noemde woorden „het huis van het zijn”, zonder labels of labels op dingen.

Want woorden en taal zijn geen verpakkingen waarin spullen zijn verpakt voor de handel van degenen die schrijven en spreken. Het is in woorden en taal dat dingen voor het eerst tot stand komen en zijn.

Taal is geen communicatiemiddel, maar eerder een portaal naar het bestaan — de onzichtbare realiteit die door de vorm en het geluid van woorden in onze wereld wordt opgeroepen. Eerlijk gezegd zijn woorden bezweringen.

Waarom was taal zo belangrijk voor Tolkien en C.S. Lewis?

Zowel Tolkien als C.S. Lewis geloofden dat wanneer woorden juist worden gesproken, ze de onzichtbare realiteit van achter de sluier van de wereld oproepen. Ze beïnvloeden wat ze noemen.

Voor beide schrijvers zijn woorden in de eerste plaats GEEN communicatiemiddelen. Het zijn niet de „dingen” die we gebruiken om een boodschap over te brengen. Strikt genomen komt de boodschap niet via woorden; de woorden zijn eerder de belichaming van de boodschap — op voorwaarde dat ze de juiste zijn.

Veel moderne schrijvers gebruiken taal als communicatiemiddel. Hun enige doel is om woorden te gebruiken om de boodschap over te brengen. De woordkeuze wordt dus berichtgestuurd. Je zoekt alleen naar woorden om de lezer horizontaal van het ene woord naar het andere te laten gaan — om ze zo snel mogelijk naar de boodschap te brengen.

Peter Kreeft, professor filosofie aan het Boston College, wees erop dat woorden in het moderne schrift hun verticale statische kwaliteit hebben verloren:

Elk woord komt meer voort uit het voorgaande woord dan uit de stilte. Het gaat door naar het volgende woord dat ervoor staat in plaats van naar de stilte.

Heb je ooit woorden gehoord waardoor je even stopt met ademen? Zo ja, dan weet je waarom de geschriften van J.R.R. Tolkien, C.S. Lewis, Owen Barfield en andere Inklings zo bijzonder zijn.

Ze gebruiken woorden verticaal — niet om de lezer te bespoedigen, maar om ze naar de stilte rond de woorden te lokken. Zoals Treebeard zei:

Wees niet overhaast, meester Meriadoc.

Waarom was Mao Tse Tung succesvol?

Dictators kennen de verticale kracht van woorden heel goed. Mao Tse Tung zei:

„We zullen de wereld veroveren omdat jullie, dwazen, denken dat woorden labels zijn... We weten dat woorden kleine dynamietstokjes zijn in de hoofden van mensen en dat we de lont vasthouden.”

In Orwell's Nineteen Eighty-Four is het herziene woordenboek het krachtigste wapen van de totalitaire staat. Als je een woord uit het woordenboek haalt, zal het concept vroeg of laat ook verdwijnen.

Toen Confucius werd gevraagd welke van zijn 600 regeringsprincipes hij het belangrijkst vond, antwoordde hij: „De hervorming van de taal.”

Of ze nu ten goede of ten kwade worden gebruikt, de juiste woorden zijn dynamietstokjes. Ze verbazen je. Ze verbrijzelen de wereld van het bekende en laten je sprakeloos en in totale stilte achter.

„En er was ongeveer een half uur stilte in de hemel.”

Juiste woorden zijn bezweringen. Je hoort ze en opeens zie je iets heel nieuws. De oude wereld is verdwenen. Je bent wakker gemaakt. Er is met je gesproken.

Hoe is Tolkien's Ents ontstaan?

Volgens Treebeard in The Lord of the Rings waren de Ents ooit bomen, maar werden ze gewekt door de Elfen:

„Elfen begonnen er natuurlijk mee door bomen wakker te maken en ze te leren spreken en hun boompraat te leren. Ze wilden altijd met alles praten, de oude Elfen deden dat... Het waren de Elfen die ons lang geleden van domheid hebben genezen, en dat was een geweldig cadeau dat we niet mogen vergeten.”

De Elfen spraken tegen de bomen, maakten ze wakker en genas ze van domheid. De Ents die met de Elfen bleven praten, bleven wakker, maar degenen die stopten met praten vielen weer in slaap en keerden langzaam weer het bos in.

De woorden van de Elfen waren een wake-up call, een oproep uit de afgrond van bewusteloosheid.

In het legendarium van Tolkien vertegenwoordigen de Elfentalen de enige echte taal, of „taal zoals die zou moeten zijn”. Het is de oorspronkelijke proto-taal, nog niet verdeeld door de vloek van Babylon. Daarom ontwaakt het, roept het ons op uit de afgrond van domheid en leert het ons spreken.

Waar komt Middle-earth vandaan?

Overigens begon Tolkiens Midden-aarde niet als een verhaal; het begon met de uitvinding van de Elfentaal. De verhalen zijn uit die taal ontstaan. Tolkien lijkt altijd deze merkwaardige voorliefde voor de schoonheid van woorden te hebben gehad. De Finse grammatica ontdekken was voor Tolkien zo:

„... het ontdekken van een complete wijnkelder gevuld met flessen van een geweldige wijn van een soort en smaak die nog nooit eerder is geproefd. Het heeft me behoorlijk bedwelmd” (Brief 214).

C.S. Lewis' reis naar deze hoge kijk op taal verliep geleidelijk — en leek meer op een „pelgrimsregressie”. Hij was volledig van gedachten veranderd van een puur atheïstische en darwinistische taaltheorie naar het zien van taal als de primaire realiteit — dankzij de invloed van zijn vriend Owen Barfield, wiens taalkundige intuïtie het werk van zowel J.R.R. Tolkien als C.S. Lewis lijkt te doordringen.

We zien de 'bekering' van Lewis in de manier waarop Narnia werd gecreëerd — Aslan zong het tot leven.

In That Hideous Strength beschrijft Lewis de neerdaling van de goden bijna zoals op Pinksteren:

Dimble... hief zijn hoofd op, en grote lettergrepen van woorden die klonken als kastelen kwamen uit zijn mond. Al het andere in de kamer leek intens stil te zijn; zelfs de vogel, de beer en de kat staarden nog steeds naar de luidspreker. De stem klonk niet zoals die van Dimble: het was alsof de woorden zich via hem hadden uitgesproken vanaf een sterke plek op afstand — of alsof het helemaal geen woorden waren maar huidige handelingen van God.

We zien soortgelijke „magie” aan het werk in The Lord of the Rings wanneer Frodo de Ringwraith op Weathertop neersteekt met zijn zwaard en in Elvish uitschreeuwt: „O Elbereth Gilthoniel!” Later legt Aragorn uit wat er op dat moment gebeurde:

„Nog dodelijker voor hem [de Hekenkoning] was de naam Elbereth.”

De Inklings geloofden in het bestaan van de „juiste” of „perfecte” taal, waarvan de huidige taal slechts een vage schaduw is. Maar ze geloofden ook dat er een manier is om de vloek van Babylon ongedaan te maken en die perfecte taal terug te krijgen.

Dit is hoe C.S. Lewis dit proces beschreef in zijn cryptische gedicht „The Birth of Language”.

Maar als het waar is, maar de vloek opheffen, voelen ze [woorden] in dromen hun geboortezon [de Bron].

Voor de Inklings is het „ware vers” de juiste toespraak die de vloek van Babylon opheft. Het creëert, maakt en beïnvloedt wat het noemt. Het Griekse woord 'poiesis', waar we het moderne woord 'poëzie' van afleiden, betekent letterlijk 'maken'.

Door de juiste woorden te spreken, worden de werelden gemaakt. De Inklings brengen niet alleen wat „inhoud” of „boodschap” over aan de lezer. Ze sporen je niet aan om verder te lezen. Ze willen niet dat je ergens heen gaat of iets nieuws leert.

In feite willen ze dat we pauzeren, stil zijn en luisteren — de woorden die roeren, ontroeren en uit domheid ontwaken. Het is tenslotte een geweldig cadeau dat niet mag worden vergeten.

Het laatste nummer „Into the West”, uitgevoerd door Annie Lennox aan het einde van de Return of the King-film, geeft dit motief van door de sluier van de wereld kijken heel goed weer. De woorden zijn gericht aan Frodo: „Wat zie je aan de horizon? Waarom roepen de witte meeuwen?”

En toen leek het hem dat, net als in zijn droom in het huis van Bombadil, het grijze regengordijn helemaal in zilverglas veranderde en naar achteren werd gerold, en hij zag witte kusten en daarachter een ver groen land onder een snelle zonsopgang.